• Home
  • Korekta układu województw – ku równowadze rozwoju

Korekta układu województw – ku równowadze rozwoju

21 września 2023 dr Łukasz Zaborowski Raport 2 min

Autorem raportu pt. „Korekta układu województw – ku równowadze rozwoju” jest dr Łukasz Zaborowski, ekspert IS ds. rozwoju regionalnego i polityki przestrzennej.

Obecny układ województw nie jest wynikiem żadnej spójnej koncepcji, lecz przypadkową hybrydą. Powstała ona w wyniku rozszerzenia modelu województw „dużych” o kilka „średnich”. Wskutek zakulisowych targów politycznych niektóre ośrodki zachowały regionalną samodzielność, a inne ją utraciły. W „dodatkowych” województwach rangę miast wojewódzkich utrzymały Kielce i Opole, Gorzów i Zielona GóraUtraciły ją między innymi Częstochowa, Kalisz, Koszalin, Radom i Tarnów, choć mają nie mniejsze znaczenie w sieci osadniczej kraju. Takie nierówne traktowanie budzi poczucie krzywdy w kilku pominiętych ośrodkach. Zdaniem autora raportu zniesienie tych niekonsekwencji jest wymogiem sprawiedliwości. Wzajemnie podobne ośrodki i regiony powinny mieć równy status w strukturze państwa.

Opracowanie zawiera: 

  • wyjaśnienie, jakie znaczenie ma województwo, jak również status miasta wojewódzkiego, w polityce rozwoju;
  • uzasadnienie potrzeby korekty układu obecnych województw;
  • przedstawienie czterech wariantów korekty;
  • obszerny przegląd piśmiennictwa przedmiotu od czasu ostatniej reformy. 

Wśród założeń proponowanej korekty podziału terytorialnego wymienić należy przede wszystkim: powściągliwość i ewolucyjność zmian; dążenie do równowagi wielkościowej; łączenie regionów na zasadzie wspólnoty interesów, a nie podległości funkcjonalnej; przywrócenie jedności średnich regionów obecnie rozciętych granicami; rozszerzenie modelu dwubiegunowego i wewnętrzna policentryczność województw; zachowanie spójności historyczno-kulturowej i odpowiednia korekta nazewnictwa. 

Ważne miejsce w koncepcji zajmuje idea województwa policentrycznego. Wychodzi ona od stosowanego obecnie modelu dwubiegunowego. Istnienie dwóch równorzędnych ośrodków władzy zapobiega niekorzystnej dychotomii centrum/prowincja. Kolejnym krokiem jest postrzeganie województwa jako zespołu kilku regionów, dla których samorząd wojewódzki może prowadzić względnie samodzielne polityki w zakresie rozwoju, budowy marki i promocji, ochrony dziedzictwa oraz edukacji regionalnej. Wprowadzenie modelu policentrycznego jest alternatywą dla wyodrębniania nowych małych województw. 


Koncepcja reformy przedstawiona jest w czterech wariantach, bez wskazania jednego optymalnego. 

Wariant I „minimalny” to powściągliwa korekta obecnego stanu rzeczy. Nie powstają w nim nowe jednostki. Ma miejsce ograniczenie rozległości województw największych na rzecz mniejszych. 
Wariant II „umiarkowany” przewiduje uzupełnienie układu o województwa „jednoznacznie brakujące” w świetle standardów obecnego podziału. 
Wariant III „równoważący” to dalej idące ograniczenie województw ośrodków metropolitalnych na rzecz wieloośrodkowych województw „pozametropolitalnych”.
Innowacyjny wariant IV „makroregionalny” stanowi powrót do koncepcji dużych województw, opartych o wielkoskalowe układy osadnicze, w szczególności ośrodki metropolitalne. Jednak – w celu utrzymania równowagi sił – w tym wariancie największe ośrodki zostają pozbawione funkcji administracyjnych szczebla wojewódzkiego.


Dr Łukasz Zaborowski podkreśla, że: „Szczególne więzi wytworzone w obrębie istniejących jednostek administracyjnych mają charakter urzędniczo-polityczny. To setki stanowisk w urzędach szczebla wojewódzkiego. To złożony układ wzajemnych zależności – formalnej podległości służbowej lub nieformalnych zobowiązań. Układ taki silnie spaja każde województwo i oczywiście będzie przeciwdziałał „naruszeniu” jego granic bądź tylko rozproszeniu ośrodka władzy. Co więcej, każda centrala znajdzie popleczników w samorządach i instytucjach lokalnych, formalnie niezależnych, faktycznie uzależnionych finansowo i personalnie. Tworzy to pozór „powszechnego zadowolenia” z istniejącego układu, a zwolenników jego korekty ustawia w pozycji niebezpiecznych wywrotowców”.

Chcesz pobrać ten raport?
Zapisz się do naszego newslettera.

Zapisałeś się! Potwierdzenie znajdziesz w skrzynce

Wystąpił błąd. Spróbuj ponownie

Instytut Sobieskiego wykorzysta podany e-mail do wysyłki informacji o nowych publikacjach i wydarzeniach.

Dziękujemy za zapis na newsletter Instytutu Sobieskiego. Poniżej znajdują się linki do raportów.

  1. Gajda, Gałosz, Kuczyńska, Przybyszewska, Rajewski, Sawicki - Energetyka jądrowa - PDF
  2. Grosse, Seredyński - Spór o praworządność w UE - PDF
  3. Michałowski, Komorowski, Kozłowska - Polska cyfrowa po COVID-19 - PDF
  4. Hańczyc, Sochocka, Leszek - Opieka Medyczna nad osobami starszymi - PDF
  5. Wdzięczak, Michałowski - Jak płacą Polacy - PDF
  6. Przybyszewska, Seredyński - SMR dla Polski - PDF
  7. Kozłowska, Zaborowski - PPP dla tramwajów - PDF
  8. Seredyński, Pawłuszko - Polski Czołg - PDF
  9. Michałowski - Polska (prawdziwie) cyfrowa - PDF
  10. Michałowski - Iot i AI w Polsce - PDF
  11. Konopinski (red) - Uruchomienie CPK - PDF
  12. Seredyński, Pawłuszko - Samoloty bojowe - PDF
  13. Stys, Foks - Gospodarowanie ZSEE - PDF
  14. Dietl et al - Polska Innowacyjność - PDF
  15. Styś, Foks - Circular Economy - PDF
  16. Stys, Tubis, Zaborowski - Inteligentny transport - PDF
  17. Stys, Foks, Moskwik - KPGO 2030 - PDF
  18. Kędzierski (red) - Jak cyfryzować Polskę - PDF
  19. Kędzierski (red) - Jak wspierać rozwój - PDF
  20. Krygiel - Aktywność obywatelska - PDF
  21. Zajdler, Gałczyński - Smartsument - PDF
  22. Soloch, Dryblak, Żurawski - Organizacje proobronne - PDF
  23. Lommot-Janowicz (red.) - Dobre Praktyki - PDF
  24. Stys, Foks - Rynek gospodarowania odpadami - PDF
  25. Poradnik - Niezbędne zmiany prawa - PDF
  26. Poradnik - TUW w samorządzie - PDF
  27. Soloch, Dryblak - Budowanie zdolności obronnych - PDF
  28. Skiba, Rapkiewicz, Kędzierski (red.) - Węgry Orbana - PDF
  29. Rapkiewicz (red.) - Budowa wspólnoty finansowej - PDF
  30. Zajdler - Future of gas pricing - PDF
  31. Staniłko (red) - Europejski ład - PDF
  32. Zajdler - Farmy wiatrowe - PDF
  33. Krajewski-Siuda (red.) - Samoleczenie - PDF
  34. Rapkiewicz (red.) - Efektywność - PDF
  35. Hara, Zajdler, Staniłko - Formuły cenowe - PDF
  36. Staniłko (red.) - Katastrofa - PDF
  37. Zawisza - Gaz dla Polski - PDF
  38. Krajewski-Siuda, Romaniuk - Zdrowie publiczne - PDF
  39. Piskorski (red.) - Szkoła domowa - PDF
  40. Skiba - Rządzić państwem - PDF
  41. Dobrowolski - Prawdziwy dług - PDF
×