Na koniec roku 2009 łączna wartość zadłużenia JST wynosiła 4,7% łącznego zadłużenia sektora finansów publicznych (liczonego według ustawy o finansach publicznych), natomiast na koniec 2014 ten udział ma osiągnąć wartość dwukrotnie wyższą (ok. 9,4%). Jak zaradzić problemowi z narastającymi długami jednostek samorządu terytorialnego? Czy należy zrezygnować z części wydatków w powiatach?

Celem opracowania jest zbadanie potencjału obniżenia wydatków na administrację publiczną w powiatach oraz wskazanie rozwiązań prowadzących do redukcji tych wydatków. Na potrzeby niniejszego opracowania dokonano analizy danych historycznych zagregowanych wartości z wykonania budżetów powiatów, a także planów finansowych losowo wybranych 65 powiatów na rok 2010.

Miejsce JST w systemie finansów publicznych

Jednostki samorządu terytorialnego (JST) oraz ich związki, zgodnie z art. 9 pkt. 2 ustawy z 27 sierpnia 2009r.o finansach publicznych (podobnie jak według metodologii unijnej ESA’95), zaliczane są do sektora finansów publicznych, tym samym ich wyniki finansowe wpływają na tak istotne elementy systemu jak deficyt sektora finansów publicznych czy jego zadłużenie. Sam system samorządu terytorialnego w Polsce tworzą od 1999 r. następujące szczeble: województwa samorządowe, powiaty oraz gminy, a także miasta na prawach powiatu, których zadania obejmują zarówno funkcje przypisane gminom, jak i kompetencje powiatowe.

Na podstawie jakich przesłanek mówimy o wzrastającym znaczeniu finansów samorządów w sektorze finansów publicznych? Bardzo szybko wzrasta łączna wartość nominalną zadłużenia JST (choć nadal jest znacznie niższa od zadłużenia Skarbu Państwa) a także podnosi się koszt obsługi długu. Rośnie także udział długu JST w zadłużeniu całego sektora finansów publicznych oraz wielkość zadłużenia JST do PKB. Tendencje te wynikają z danych opublikowanych przez Ministerstwo Finansów, zarówno „historycznych”, dotyczących wykonania budżetu państwa w latach poprzednich oraz prognozowanych w Strategii zarządzania długiem sektora finansów publicznych w latach 2011-14.

Ze wspomnianych dokumentów wynika, że łączne zadłużenie sektora samorządowego w 2009r. w porównaniu z rokiem 2008 wzrosło nominalnie o 11,2 mld zł i 39,9%, do wysokości (po konsolidacji) 39,3 mld zł. Natomiast koniec roku 2010 prognozuje się łączną wysokość zadłużenia JST na 51,9 mld zł. W latach następnych, w każdym kolejnym roku do 2014, łączna wysokość zadłużenia JST będzie wzrastać średnio o kolejne ok. 10 mld zł. Przy systematycznym wzroście wysokości długu, wzrasta koszt jego obsługi, który jeszcze w roku 2006 wynosił ok. 0,8 mld zł, by w roku 2009 osiągnąć wartość ok. 1,4 mld zł. Ten koszt obsługi długu prawdopodobnie zostanie do roku 2014 co najmniej podwojony. Znacząco wzrasta również udział zadłużenia JST w łącznym zadłużeniu sektora finansów publicznych. Na koniec roku 2009 łączna wartość zadłużenia JST wynosiła 4,7% łącznego zadłużenia sektora finansów publicznych (liczonym według ustawy o finansach publicznych), natomiast na koniec 2014 ten udział ma osiągnąć wartość dwukrotnie wyższą (ok. 9,4%). Ponadto zakładany jest wzrost wysokości zadłużenia JST w stosunku do PKB, z ok. 2,4% PKB na koniec roku 2009 do ok. 5% PKB w roku 2014.